De affaire Zorreguieta beheerst zowel de kolommen van de roddelpers als van de serieuze bladen. TV-zenders duiken in archieven en gaan op onderzoek uit in Argentinië. Het trefwoord Zorreguieta haalt op internet duizenden hits en Maxima is uithangbord van menig website. De Prins van Oranje is verliefd op een Argentijnse blondine, dochter van een minister van het generaalsbewind Videla bovendien. Alle ingrediënten van een Shakespeariaans drama zijn aanwezig, al ligt de periode van de bloedige ontknoping gelukkig ver achter ons.

Dat de monarchie een overleefde staatsvorm is, staat voor GroenLinks niet ter discussie. Het verkiezingsprogramma stelt onomwonden dat erfelijke staatsfuncties in strijd zijn met democratische principes en dat het staatshoofd gekozen moet worden door de Staten-Generaal. Zoals meer zaken uit het verkiezingsprogramma leidt zo'n punt een sluimerend bestaan totdat een actuele kwestie tot heldere standpuntbepaling noopt. En uitgerekend het mogelijke huwelijk tussen de sportieve prins en de Argentijnse bankemployee biedt daar genoeg mogelijkheden voor. De meest treffende -en onweerlegbare - redenering is wel dat de affaire Zorreguieta alleen kan bestaan omdat er in Nederland zoiets als een erfelijk koningsschap en een 'koninklijke familie' bestaat. En deze kwestie is geen uitzondering. De geschiedenis van de Oranjes is een grabbelton van schandalen die in een land met een normale staatsvorm of volslagen irrelevant of rijp voor de rechter zouden zijn.

Een koning(in) als staatshoofd staat voortdurend op gespannen voet met democratische opvattingen. En het leerstuk van de ministeriële verantwoordelijkheid is daar geen oplossing voor, maar een typisch Nederlandse reactie. Het poldermodel avant-la-lettre. Het feit dat een individu zelf niet verantwoordelijk is voor zijn of haar daden en uitspraken is op zich al een bizar verschijnsel, dat de ontwikkeling van een volwassen persoonlijkheid ernstig moet belemmeren. Maar het krijgt ondemocratische trekken als staatshoofd of troonpretendent zijn positie gebruikt om politieke besluitvorming te beïnvloeden. Daarmee wordt het autocratische element in ons staatsbestel bestendigd en dat moet voor iedere democraat, van welke politieke richting dan ook, toch een gruwel zijn.

Over het verleden van Jorge Zorreguieta en dientengevolge zijn afwezigheid bij het mogelijke huwelijk is al het nodige gezegd. Ook door GroenLinks. Maar kun je een dochter 'afrekenen' op haar vader? Het normale antwoord luidt natuurlijk 'nee!'. Maar het gaat hier -helaas- niet om een normaal huwelijk. Eerste en Tweede Kamer moeten om toestemming gevraagd worden, wil een troonpretendent deze status behouden. Daarmee heeft de volksvertegenwoordiging de mogelijkheid om te verijdelen dat een huwelijk leidt tot een situatie waarin de troon in diskrediet wordt gebracht. Dat gebeurt als de familie Zorreguieta kind aan huis wordt op Huis Ten Bosch. En andersom, als opa Zorreguieta de ook al normale wens heeft om met zijn toekomstig nageslacht in zijn landhuis op de Argentijnse pampa te spelen. De onvermijdelijke consequentie van een monarchie is dat een huwelijk de individuele belangen van de partners overstijgt. Het is toch frappant dat mensen die zich haasten te melden dat de familie van Maxima er niet toe doet over het hoofd zien dat een monarchie uitsluitend bestaat dankzij ‘de familie’. Zonder het erfelijk koningschap zou Maxima door haar huwelijk met Willem-Alexander het immers nooit tot koningin van Nederland kunnen brengen.

Het is eigen aan de kwaliteitsoppositie van GroenLinks om in het actuele politieke debat realistische voorstellen te verbinden met wezenlijke kritiek en verderliggende doelstellingen. De kwestie Zorreguieta leent zich daar uitstekend voor.

Leo Platvoet