Kansen voor Teylingen

Samenvoeging van Sassenheim, Voorhout en Warmond

Wetsvoorstel 30033     plenair 13 september 2005

Veel –terechte-  kritiek geweest op de visieloze procedure die de provincie heeft gevolgd. Geen  visie op een samenhangende herindeling, waarbij ook andere gemeenten in de regio betrokken zouden kunnen worden. Geen visie op de relatie tussen takenpakket, schaalgrootte en bestuurskracht. Kritiek op de weging van het draagvlak. Kritiek op de nalatigheid van provincie om andere grenscorrecties bij deze herindeling mee te nemen. En kritiek op de procedure, met name het erbij halen van Voorhout is een door velen onbegrepen actie geweest. In Provinciale Staten en Tweede Kamer is deze kritiek ook uitgebreid aan de orde geweest. En zijn –door GroenLinks- pogingen gedaan om Voorhout uit dit wetsvoorstel te tillen en als zelfstandige gemeente voort te laten bestaan. Het is bijzonder jammer dat dit GroenLinks-voorstel het niet heeft gehaald, want dan zouden wij vandaag hier een minder beladen debat hebben gehad. Ook deze herindeling is te toetsen aan de criteria die door de regering zijn opgesteld met betrekking tot gemeentelijke herindelingen- die op zich redelijk zijn- , waarbij draagvlak en bestuurskracht de belangrijkste zijn.

Draagvlak

Dit ligt verschillend. Bij draagvlak zijn er overigens verschillende niveau’s: bevolking en gemeentebestuur. De bevolking heeft zich –inmiddels al weer geruime tijd geleden- in alle drie de gemeenten via referenda of een enquête in wisellende meerderheden tegen herindeling uitgesproken. Bij de gemeentebesturen is het beeld anders. Voorhout is vierkant tegen, Sassenheim is om en heeft zich bij de samenvoeging neergelegd en Warmond is ronduit voor.

Aanvankelijk leken de drie gemeenten zich te kunnen vinden in het alternatief van een niet-vrijblijvende samenwerkingsvorm, maar de gemeenteraad van Warmond stemde dat uiteindelijk af. GroenLinks begrijpt dat gemeenten die niet willen fuseren, graag uitwijken naar een of andere samenwerkingsvorm, maar de zwakke positie van gemeenteraden in dit soort samenwerkingsvormen (WGR!) –en dus de geringe democratische legitimatie- doet ons huiveren voor dit soort oplossingen. Maar inmiddels lijkt er wel het een en ander veranderd. Het maatschappelijk middenveld (ouderenbonden, woonzorgcentra, sportverenigingen, onderwijsinstellingen en ook politieke partijen) werken aan een fusies en samenwerkingsverbanden.

Bestuurskracht

Door extern onderzoek is de bestuurskracht van de drie gemeenten gemeten. Altijd een gewild middel om argumenten te verzamelen voor gemeentelijke herindelingen, maar de resultaten zijn haast altijd aanvechtbaar. Bovendien kan het nooit een doorslaggevend argument zijn: Leiden had nog niet zo lang geleden een vernietigende bestuurskrachtmeting…

De bestuurskracht van de drie gemeenten (ambtelijke capaciteit, financiële armslag, beleidsontwikkeling en regierol) kwetsbaar is, waarbij Warmond vooral zorgwekkend is. Voorhout dat in deze meting een zesje kreeg –ontkent  een kwetsbare bestuurskracht te hebben. Als je er van uit gaat dat bestuurskracht in de nieuwe gemeente zich alleen kan ontwikkelen op een goed draagvlak, zijn de signalen positief.  Er is inmiddels een website die luistert naar de naam van de nieuwe gemeente, waarop ook de voortgang van een visiestuk is te volgen dat door de gemeenteraadsfracties uit de drie gemeenten is opgesteld:  ‘bouwstenen voor de toekomst’, waarin de dilemma’s en uitdagingen van de nieuwe gemeente Teylingen worden geschetst. Dit visiestuk is met een grote inbreng van inwoners en organisaties van de drie gemeenten ontwikkeld, als ik de brief van het CDA uit Sassenheim en Warmond moet geloven. Voorhout is in 25 jaar uitgegroeid van een dorp van 5000 inwoners naar een gemeente van 15.000 inwoners en zal doorgroeien dankzij een VINEX-lokatie naar ruim 20.000 inwoners. Hoewel ik heb begrepen dat projectontwikkelaars een stevige vinger in de Voorhoutse pap hebben, blijkt  -ondanks of dankzij- Voorhout deze taak toch aan te kunnen. De samenvoeging wordt vooral beargumenteerd vanuit de zwakte van Warmond. Nu heeft een kleine gemeente van nog geen 5000 inwoners per definitie een beperkt ambtelijk klimaat. Maar het is de vraag of dat een groot probleem is bij een zuivere beheersgemeente, wat Warmond immers is, waar het gemiddelde inkomen 6 keer het landelijk gemiddelde is. Dat bij een jarenlange, slepende herindelingdiscussie de fut er uit gaat  is een self-fulfilling prophecy, dat op zich geen doorslaggevend argument mag zijn. Maar goed, de motie die de Warmondse gemeenteraad onlangs nog eens heeft aangenomen, spreekt duidelijke taal.  Het is ook wel een opmerkelijk beeld dat uit de discussies over deze herindeling oprijst. Meestal is bij gemeentelijke herindeling de sterke gemeente wel voor en de kleine gemeente tegen. In dit geval ligt het precies andersom.

De problemen van Warmond zijn zeer serieus te nemen. Een logischere herindeling zou die met Sassenheim –of wellicht nog beter- met Oegstgeest geweest: de bebouwde kommen lopen in elkaar over. De vraag is of het afstemmen van dit wetsvoorstel leidt tot een nieuw voorstel met voldoende draagvlak voor een andere herindeling. Daarover bereiken ons uiteenlopende voorspellingen. Hoe ziet de minister dat?

Duurzaamheid

De samenvoeging moet een duurzame nieuwe gemeente opleveren die voor een langere periode (25 jaar) vrij is van herindelingdiscussies. Het is zeer de vraag of dit nu het geval zal zijn. Voor de Raad van State was dit de reden om een negatief advies aan de regering te geven, omdat het onzeker is of de huidige grenzen van de nieuwe gemeente in stand zullen blijven. ‘Het lage land’ dat aan de zijde van Alkemade aan de oever van de Kagerplas ligt, maar onderdeel van de nieuwe gemeente Teylingen blijft, is een voorbeeld van zo’n onopgeloste kwestie. Een ander is de grens met Lisse. De minister blijft daarover onduidelijk en schuift de hete aardappel door naar de provincie die immers het initiatiefrecht heeft bij herindelingen. Toch is duurzaamheid een criterium van de regering. Hoe ziet de minister dat?

Samenhang in de nieuwe gemeente

Voorhout heeft weinig met Warmond, gemeenten worden gescheiden door A44. Iemand die met de bus van Voorhout naar het zes km verder gelegen Warmond wil, neemt bus 59 naar Sassenheim, stapt hierover op bus 50 naar Warmond. Sassenheim is dus de verbindende factor, waar ook het bezoekerscentrum van de nieuwe gemeente is gepland. Gemeenten hebben thans verschillende identiteiten en bevolkingssamenstellingen. Dat kan als pro- of contra-argument tegen samenvoeging worden gebruikt. GroenLinks ziet dat toch eerder als een voordeel dan een nadeel.

Regionale samenwerking

Positie van een grotere gemeente is uiteraard steviger in de regionale samenwerking Holland Rijnland, waar nu Leiden de dienst uitmaakt.

Planologische ruimtebehoefte

 Is op zich niet in het geding; Voorhout heeft een nog te ontwikkelen Vinex-locatie (Hooghkamer) in het noorden van de gemeente. Toch is voor GroenLinks een afweging: grotere gemeenten hebben een hoger ambitieniveau –wat in zijn algemeenheid toe te juichen is – maar niet als het ten koste gaat van waardevolle natuur. De nieuwe gemeente Teylingen ligt in het Groene Hart: gaat het groengebied rondom Warmond in deze nieuwe gemeente een meer ongewisse toekomst tegemoet? Heeft de minister dit bij zijn oordeelsvorming betrokken?