Leo Platvoet

[ Start ] [ Contact ] [ Sitemap ] [Zoeken]

 

Odyssee Reisgidsen

Monarchie & Republiek 

Herman Gorter

GroenLinks

Een Ander Nederland

Gepubliceerde artikelen

Dualisme

Zuidelijke Kaukasus

Dinsdagboek

Eerste Kamer

Raad van Europa

Emancipatiemachine

Stappen door de Nieuwe Stad

PSP

Reisverslagen

BMC

 

 

Putin for President?

In maart 2000 ging ik als verkiezingswaarnemer naar Rusland voor de preseidentsverkiezingen. Voor het GroenLinks Magazine hield hij een dagboek bij dat in het mei-nummer van 2000 werd gepubliceerd.

stemhokje.JPG (143957 bytes)

Woensdag 22 maart 2000

In het zeer chique Radisson Hotel in Moskou vindt de briefing plaats van de 400 internationale waarnemers, waaronder 20 Nederlanders. Het wordt weer de ‘Linda-show’, zoals een ervaren waarnemer mij toevertrouwt. De bijeenkomst wordt geleid door de Amerikaanse Linda Edgeworth die met ronkend taalgebruik het belang van de missie voor het Russische democratische proces onderstreept. We worden overstroomd met informatie. Er zijn zo’n 94.000 stemlokalen in de Russische Federatie, waarvan de waarnemers er steekproefsgewijs zo’n 2000 zullen bezoeken. Veel aandacht is er voor de campagne. Putin (spreek uit: Poetjin) heeft geen programma, weigert met andere kandidaten in debat te gaan en gebruikt zijn positie als president om via het nieuws in de Russische huiskamers te komen. Kortom, een campagne op staatskosten.

‘s Middags komt de praktijk van het waarnemen aan de orde. Stemmen mensen wel in het stemhokje, verdwijnen er niet hele families achter het gordijn, stelt de stembureaucommissie zich neutraal op? We krijgen vragenlijsten uitgereikt die ingevuld moeten worden in elk stembureau dat wordt bezocht. De waarnemers worden verdeeld over dertien regio’s, van St. Petersburg tot Wladiwostok en van Tomsk tot de Kaukasus. Ik behoor als enige Nederlander tot de groep van veertien waarnemers die naar de Kaukasus afreist. Bij de Doema-verkiezingen was dit gebied in verband met het nabijgelegen Tsjetsjenië voor waarnemers nog een no-go-area, maar de situatie wordt nu als veilig beoordeeld. De waarnemers zullen in groepjes van twee, met chauffeur en tolk, hun werk doen. Mijn duo is een Engelse ambtenaar, Jonathan, die als wetenschappelijk onderzoeker de voormalige sovjet-republieken als werkterrein heeft. Hij spreekt vloeiend Russisch.

Donderdag 23 maart 2000

We vliegen naar het zonnige zuiden: Krasnodar. Jonathan en ik maken kennis met onze chauffeur en tolk, stappen in de auto en rijden naar ons werkgebied: Novorossisk, een havenstad met 200.000 inwoners, gelegen aan de Zwarte Zee. Lenin kijkt streng over het stadsplein uit. De regio staat bekend als de ‘rode buik’ van Rusland, waar de communisten nog een sterke positie hebben.

Vrijdag 24 maart 2000

Vandaag moeten we de politieke sfeer in de stad proberen te proeven. Van enige verkiezingskoorts is in Novorossisk geen sprake. We bezoeken de territoriale commissie, bij wie op de avond van de verkiezingen de uitslagen van de stembureau’s ingeleverd moeten worden. De voorzitter is een kordate vrouw, die onverstoorbaar achter haar bureau zit en helder antwoord geeft op onze vragen, terwijl ze ook nog de voortdurend rinkelende telefoon beantwoordt. Een stoffige computer wordt binnengedragen, waarop de uitslagen uit stad en regio zullen worden verzameld. De Putin-partij (‘Eenheid’) weigert ons te woord te staan, de vertegenwoordiger van de communistische partij neemt zijn telefoon niet op, zodat alleen de extreem-nationalistische partij van Zhirinovski overblijft. Het is een nutteloos gesprek met onsmakelijke types. We hebben tijd over en bezoeken de nabijgelegen badplaats Solncedar, waar we midden in een manifestatie belanden. Muziek, sprekers, een oude dichter en een judodemonstratie. Niet voor een presidentskandidaat, maar als oproep aan de bevolking om ‘nee’ te zeggen in een referendum dat tegelijk met de verkiezingen wordt gehouden. ‘Nee’ tegen een havenontwikkeling die het badplaatskarakter zal vernietigen. De levendigheid van deze bijeenkomst wint het vele malen van de doodse presidentscampagne.

Zaterdag 25 maart 2000

We maken een ronde langs de twaalf stemlokalen, zelf uitgekozen uit een lijst van dertig, die we op de verkiezingsdag zullen bezoeken. Verdeeld over de stad en het omringende platteland. In scholen, kantoren en dorpshuizen. Overal zijn leden van de verkiezingscommissies druk doende. Elk stembiljet moet door twee commissieleden getekend worden. Eén kandidaat heeft zich ter elfder ure teruggetrokken en wordt op ieder biljet doorgestreept.

 

stemburobordje.JPG (220112 bytes)

 

Zondag 26 maart 2000

Vroeg op, want ruim vòòr de opening van de stemlokalen moeten we er bij één present zijn. Kijken of de stembus leeg is voor hij verzegeld wordt. Dat is inderdaad het geval. Vanaf 8 uur lopen de kiezers binnen. Iedere kiezer moet zich identificeren met een paspoort, waarvan het nummer op de kiezerslijst achter de naam wordt opgeschreven. Voor het overige is het net als bij ons. Stembiljet wordt uitgereikt, kiezer duikt het stemhokje in en deponeert het biljet in de stembus. Stemmen voor een ander via een volmacht kan niet. Wie niet in staat is te komen, kan opbellen; 's middags doen twee leden van het stembureau met een mobiele stembus de ronde langs zieken en bejaarden.

Een voor ons onbekend fenomeem zijn de waarnemers van politieke partijen. De partij van Putin en de communisten waren meestal vertegenwoordigd. De communistische waarnemer was steevast een oude arbeider die wantrouwend het gebeuren gadesloeg. Die van Putin bleek meestal een ambtenaar of leraar te zijn, die nadrukkelijk op zijn werk was gevraagd om de rol van waarnemer te vervullen.

Het stemmen is in Rusland een sociaal gebeuren. De buurtbewoners kletsen met elkaar, vaak is er een standje met eten en drank, bossen bloemen sieren de tafels, er klinkt muziek en in één stemlokaal draait zelfs een video van Indiana Jones. Kortom er heerst een vrolijke stemming; het gemiddelde Nederlandse stemlokaal is daarmee vergeleken een plechtig stiltecentrum. Als verkiezingen het feest van de democratie zijn, kan er in dit opzicht wel iets van de Russen worden geleerd. Opvallend is dat de stembureaucommissies voor 90% uit vrouwen bestaan.

Ver in de middag maken we zoals gebruikelijk kennis met de voorzitter van het stembureau. Hij is de directeur van de dorpsschool waarin het stemlokaal is gevestigd en trots vertelt hij over het computeronderwijs, de schooltuin en de zang- en danslessen. Achter onze rug wordt de tafel gedekt met broodjes, olijven, haring, gebakjes en flessen wodka, want er is een onuitputtelijk aantal redenen waarom er getoast moet worden.

Om 8 uur 's avonds sluiten de stemlokalen, waarna het tellen van de stemmen begint. Dat stemmen gaat op de gebruikelijke manier: de aangekruiste kandidaat wordt hardop genoemd, waarna ieder een eigen stapeltje krijgt. Die van Putin wordt al hoger en hoger, de communist Zyuganov volgt op gepaste afstand, terwijl de rest ver achter blijft. De partijwaarnemers blijken vrolijk mee te tellen. Maar naast het tellen wordt er nog een onwaarschijnlijk groot aantal bureaucratische handelingen verricht, die vooral ingegeven zijn door het indekken tegen mogelijke beschuldigingen van fraude. Om half een 's nachts worden alle stembiljetten en protocollen in stevig bruin pakpapier gewikkeld, waarna de voorzitter en de secretaris in de donkere nacht verdwijnen op weg naar de territoriale commissie. Wij keren in het holst van de nacht terug naar Krasnodar.

Maandag 27 maart 2000

Om 5 uur 's middags is er een debriefing. De veertien waarnemers wisselen ervaringen uit en ik word aangewezen als speaker om de volgende dag in Moskou namens de Kaukasus-groep verslag te doen. We eten met enkelen in een Jazz-cafe, waar een plaatselijke rockband een enthousiast publiek van achttien mensen bediend met 'cocaine', 'suzy q' en 'mannish boy'.

Dinsdag 28 maart 2000

Terug in het Radisson Hotel is het tweede bedrijf van de Linda Show. De ervaringen uit de diverse regio's komen behoorlijk overeen. In de stemlokalen is het er over het algemeen eerlijk aan toegegaan. Maar wat er vervolgens in de hogere regionen, te beginnen bij de territoriale commissies, met de resultaten gebeurt, onttrekt zich aan elke waarneming. Ook het weinig democratische gehalte van de campagne wordt alom bekritiseerd. 'Verkiezingen zijn natuurlijk een belangrijk moment in het democratische proces, maar democratie betekent meer dan een technisch goed verloop van verkiezingen. En wat dat betreft lijkt het er op dat er sprake is van stilstand of achteruitgang', zo besluit ik namens de Kaukasus-groep mijn bijdrage.