Nepal en Buthan

Het gele gevaar?

(artikel gepubliceerd in De Republikein van juni 2008)

Azië dreigt het oude Europa in te halen. Niet alleen als het gaat om economische potenties, maar ook in de drang om feodale monarchiën te ontmantelen. Het verst gaat Nepal, waar na een tien jaar lange guerillastrijd de maoisten vrede hebben gesloten met de andere partijen. Na de parlementsverkiezingen van 10 april 2008 heeft de regerende coalitie, waar de maoïsten als partij met de meeste zetels in het parlement deel van uit maken, besloten dat de Shree Panch Mahaaraajdhiraaj, zoals de koning wordt genoemd, zijn kroon aan de wilgen kan hangen. Daarmee komt een eind aan de regering van de Shah-dynastie, die vanaf 1768 onafgebroken het land een staatshoofd leverde. In de berichtgeving hierover wordt veel nadruk gelegd op de compromisloze houding van de maoïsten t.a.v. de monarchie. Terecht, want alleen consequent redenerende politici kunnen er voor zorgen dat de onverenigbaarheid van democratie en monarchie wordt opgelost door de staatsvorm naar een hoger niveau te tillen, in dit geval van een federale democratische republiek. Nu maar hopen dat de maoïsten even consequent de parlementaire democratie blijven verdedigen. Dat lijkt wel het geval te zijn als we de Volkskrant van 6 mei jl. moeten geloven waarin partijleider Pushpa Kamal Dahal zegt te geloven in een meerpartijenstelsel. Maar zoals ook het geval bij verdwenen monarchiën in Europa heeft de koninklijke familie zelf ook behoorlijk bijgedragen aan haar démasque. In 2001 kreeg een dronken kroonprins Dipendra ruzie met zijn vader, koning Birendra. De dertigjarige heethoofd haalde een geweer en schoot vervolgens o.a. zijn vader, zijn moeder, een broer, een oom en een tante dood. Na negen personen vermoord te hebben, schoot hij zichzelf neer. De volslagen zotheid van het monarchale erfstelsel kan niet beter uitgebeeld worden met wat er toen volgde. De schietlustige kroonprins was niet dood, maar raakte in een coma en werd zo automatisch de nieuwe koning! Lang duurde dat overigens niet: vier dagen later overleed hij alsnog. Tot zover de officiële lezing van dit koningsdrama, waarbij zelfs de stukken van Shakespeare lieftallige sprookjes zijn. Maar er doen ook complot-theoriën de ronde. Eén daar van is dat de neef van de kroonprins, Gyanendra, de regisseur van de moordpartij was, om zo de troon te bemachtigen. Inderdaad, na de dood van Dipendra, had deze neef het eerste volgnummer en werd koning van Nepal. Zijn autoritair optreden – in 2005 ontsloeg hij het gekozen parlement en trok alle macht naar zich toe – heeft mede geleid tot de republikeinse omwenteling, waar Nepal thans mee gezegend is.

Vanuit Nederlands perpectief bezien lijken de gebeurtenissen in Nepal van een andere planeet. De koninklijke wandaden beperken zich hier tot het aannemen van smeergelden, te hard rijden en het aanpappen met foute families. Binnen de Nederlandse verhoudingen al reden genoeg om de monarchie ter discussie te stellen. Echter niet voor de overgrote meerderheid van onze politici, die zich onveranderlijk als royale slippendragers opstellen.

De gang van zaken in het vlak bij Nepal gelegen Buthan spreekt de Nederlandse monarchisten waarschijnlijk meer aan. Bhutan is een soort Staphorst in Azië. Het ligt zeer geïsoleerd aan de voet van het Himalaya-gebergte, buitenlandse invloeden worden geweerd, iedereen is er zeer gelovig Boedhist of Hindoestaan en televisie is pas sinds 1999 toegestaan. Aardig is dat de welvaart niet wordt gemeten in de kille cijfers van het Bruto Nationaal Product, maar in Bruto Nationaal Geluk. Koning Jigme Singye Wangchuck introduceerde in 1972 deze term als reactie op de internationale kritiek dat het met ’s lands economie slecht was gesteld. Critici stellen overigens nog steeds, met kracht van argumenten, dat het BNG een truc is om de machtige economische positie van ambtenaren en kloosterordes te verhullen. Het BNG geldt ook niet voor de Nepaleze minderheid in Bhutan. In de jaren ’80 trad de regering –lees de koning-  hard op tegen haar op, omdat zij weigerde te assimileren. Dit  leidde tot hevige gevechten en een vlucht van ruim honderdduizend Nepalees sprekende Bhutanezen naar Nepal, waar zij nu nog steeds in VN-vluchtelingenkampen leven.

Buthan is overigens pas sinds 1907 een koninkrijk. En –tot voor kort- een absolute monarchie. In de loop van de 20^ste eeuw werden er wel enkele schijndemocratische maatregelen genomen, zoals een adviesraad en – in 1968- een heuse regering, maar dit alles onder volledige controle van de regerende Druk Gyalpo (Draken Koning). In 2005 kondigde koning Jigme Singye Wangchuck, die in 1972 als 16-jarige zijn overleden vader opvolgde, aan dat hij in 2008 zou aftreden ten gunste van zijn zoon en dat er tevens –voor het eerst- verkiezingen voor een parlement zouden worden gehouden. Er zou een schok van onbegrip door het land gegaan zijn, toen hij deze drastische voorstellen lanceerde. De redenering van de monarch was dat zijn land aan modernisering toe was en dat hij uiteraard geroepen was daarin het voortouw te nemen. Zijn zoon Jigme Khesar Namgyel Wangchuck volgde hem in in 2007 op 27-jarige leeftijd op, het jongste staatshoofd ter wereld, en zette de democratisering van zijn vader voort. Hij reisde het land door om de Bhutanezen op te roepen vooral te gaan stemmen. De Nederlandse pers zwijmelde over zoveel democratisch geluk dat door de monarch over de hoofden van zijn niet-begrijpende onderdanen werd uitgestort. Daarbij werd niet vermeld dat de burgerrechten beperkt zijn, mensenrechtenorganisaties geen vrije toegang hebben tot het land en het nieuw gekozen parlement in vergelijking met de koning vrij machteloos is.

De verkiezingen voor de 47 parlementszetels vonden op 24 maart 2008 plaats. Er deden twee partijen mee: de conservatieve Bhutan Vrede en Vooruitgang partij, die met 67% van de stemmen 45 zetels behaalde en de wat progressievere Democratische Volkspartij die met 33% 2(!) zetels behaalde. Het is duidelijk: het districtenstelsel laat zich ook in Bhutan niet in de democratische luren leggen.

Leo Platvoet