Dinsdagboek: januari tot en met maart 2004

Op de dinsdagen 23 en 30 maart was er geen Kamer vanwege het overlijden van Prinses Juliana. Ik heb daar weinig van mee hoeven te maken, want van 26 maart tot 2 april was ik in Mexico als lid van een delegatie van de Raad van Europa. Klik hier voor een impressie van dit bezoek.

Dinsdag 9 maart 2004

Weer op weg naar Den Haag. Belangrijkste agendapunt is de interpellatie die ik ga houden over de open brief van Prins Bernhard in de Volkskrant. In de fractievergadering bespreken we een groot aantal onderwerpen, want de komende weken kent de senaat een drukke agenda. Debatten over de WAO, verkeer en waterstaat en zelfs de cultuurbegroting. Dat laatste mag bijzonder worden genoemd, want over cultuurpolitiek wordt in de Eerste Kamer, bij gebrek aan wetgeving, nauwelijks gesproken.

Heel iets ander is de politieke cultuur die in de Eerste Kamer zelf ‘hangt’. Veelal wordt deze door buitenstaanders in negatieve termen beschreven (slaapverwekkend, superbeleefd, langdradig). De meeste senatoren zien dat heel anders (inhoudelijk debat, gelukkig buiten het licht van de mediaschijnwerpers, geen kat-en muisspelletjes). De werkelijkheid is meestal een mix. Maar als het over het koningshuis gaat, is het andere koek. CDA en VVD hebben uit hoffelijkheid ingestemd met de interpellatie, maar hebben er helemaal geen trek in. Omdat de zaal vol zit blijkt dat overduidelijk uit de taal van de lichamen waarmee hun bankjes zijn gevuld.

Bij een interpellatie krijgt de interpellant eerst 10 minuten zin vragen toe te lichten en te stellen. Daarna antwoordt de regering, in dit geval Balkenende. In tweede termijn heeft de interpellant 5 minuten om daarop weer te reageren, en ook andere kamerleden kunnen zich dan in het debat storten. 

Klik hier voor mijn toelichting en de vragen.

Balkenende gaat uitgebreid op de kwestie in, maar blijft uiteraard bij zijn opvatting dat met het publiceren van de brief het openbaar belang niet is geschaad. In de tweede termijn kaart ik twee zaken aan die nauw met het onderwerp te maken hebben: de omvang van het Koninklijk Huis en de steeds verdergaande uitholling van het begrip ministeriële verantwoordelijkheid.

Het Koninklijk Huis is een staatkundig begrip (niet te verwarren met de Oranje-familie). In dit Huis zitten de koning(in) en de mogelijke troonopvolgers. Maar ook  prinses Juliana en prins Bernhard zitten nog steeds in deze gouden kooi. En dat is vreemd, want Juliana is geen troonopvolger en gezien hun hoogbejaarde leeftijd nemen ze ook geen koninklijke taken op zich die zich zouden onderwerpen aan de ministeriële verantwoordelijkheid. Dus wat zou er op tegen zijn om hen niet langer lid te laten zijn van het koninklijk huis, waardoor Bernhard ook ongebreideld zijn mening kan geven?

En dan die ministeriële verantwoordelijkheid. De laatste jaren blijken er nieuwe criteria door aan te worden toegevoegd. Zoals de leeftijd: een oud lid van het Koninklijk Huis kan zich blijkbaar meer veroorlovend aan een jong lid. Of in hoeverre je ‘spreekt vanuit je hart’, want toen prins Bernhard het opnam voor het Albert Heyn-personeel dat een reeds op de grond liggende winkeldief nog eens molesteerde, sprak de Prins ‘uit zijn hart’ volgende Balkenende – en dan ook blijkt de ministeriële verantwoordelijkheid ineens niet meer te gelden. Kortom, zo stelde ik voor, dat hele stelsel van ministeriële verantwoordelijkheid zoals de regering dat hanteerde moest nog maar eens tegen het licht worden gehouden.

Door deze twee zaken aan de orde te stellen ontwikkelt zich toch nog een levendig debat waar –tegen hun zin in – PvdA, CDA, VVD en D66 toch gedwongen worden kleur te bekennen. Temeer daar bijv. PvdA en D66 zelf  in hun verkiezingsprogramma’s pleiten voor verkleining van het koninklijk huis. En ook de PvdA pleit voor en notitie van regeringszijde om die ministeriële verantwoordelijkheid nog eens aan een nadere beschouwing te onderwerpen.

Maar ook bleef vanuit conservatieve hoek het ach-en-wee-geklaag hoorbaar. De Eerste Kamer is ooit ingesteld als schild voor de koning tegen een  te progressieve volksvertegenwoordiging in de Tweede Kamer. Als het om de monarchie gaat gedraagt de senaat zich –in grote meerderheid-  nog steeds als een lakei van de koning.

Dinsdag 17 februari 2004

In de fractievergadering praten we natuurlijk eerst na over het GroenLinks-congres van afgelopen zaterdag. De verrassende ontwikkeling dat de motie, die ik op het congres verdedigde, is aangenomen. Daardoor wordt eindelijk de gesloten kandidaatstellingsprocedure doorbroken. Dat het ook meteen gevolgen had voor de keuze van de lijst voor de Europese Verkiezingen was ook bijzonder, hoewel niet geheel onverwacht. Het drukbezochte congres koos met een forse meerderheid voor deze partijvernieuwing, die al een tijd broeide in de partij, maar tot nu toe niet goed werd opgepakt door achtereenvolgende partijbesturen. En dat ontlaadde zich op dit congres. Dat Joost Lagendijk daar de dupe van werd (niet hij, maar Kathalijne Buitenweg werd door het congres op de eerste plaats gezet), is zonder meer sneu voor Joost, maar tsja, dat is de dynamiek van een democratische procedure.

Vandaag staat de interpellatie-aanvraag over de open brief van Prins Bernhard op de agenda die ik namens de fractie heb ingediend. Hoewel er in de met dik tapijt gedempte wandelgangen wel wat gemor hoorbaar is, wordt de aanvraag zonder enige discussie gehonoreerd. Deze zal op dinsdag 9 maart plaatsvinden. ’s Middags dien ik al vast de vragen in, zodat de premier tijd genoeg heeft om zich voor te bereiden. Klik hier voor die vragen.

Daarna is de begroting van Binnenlandse Zaken aan de orde. Remkes en De Graaf, forse mannen die door de wol geverfd zijn, komen deze verdedigen. Veiligheid, bestuurlijke vernieuwing en modernisering van de overheid zijn de belangrijkste thema’s.  Het is een wat traag verlopend debat, dat weinig nieuwe gezichtspunten oplevert. De hete hangijzers, zoals de gekozen burgemeester en de wijziging van het kiesstelsel, moeten immers nog in de  vorm van wetten worden gegoten. Daarna kan het debat pas in volle hevigheid losbarsten. Althans in de Eerste Kamer.

Klik hier voor mijn bijdrage.

Dinsdag 10 februari 2004

Vandaag is het ‘Europa-debat’. Gebruikelijk is dat een keer per jaar de Eerste Kamer discussieert met de minister van Buitenlandse Zaken en zijn staatssecretaris voor Europa over ‘de staat van Europa’. Maar vandaag wordt ook het verdrag van de uitbreiding van de Europese Unie met tien nieuwe lidstaten besproken. En dat zal toch vooral de discussie bepalen. Moet Turkije nu wel of niet in de Europese Unie, hoe zit het met de Europese grondwet en dan de schrik van de Poolse arbeiders die massaal de grens over zullen steken. Althans dat denkt een meerderheid van de Tweede Kamer.

Klik hier voor mijn bijdrage.

In de loop van het debat blijkt dat er een meerderheid van CDA, PvdA, GroenLinks, D66 en OSF was die, in tegenstelling tot de Tweede Kamer, van mening was dat er geen beperkingen moet worden opgelegd aan het vrij verkeer van werknemers. Wat voor de huidige lidstaten geldt , moet ook voor de tien nieuwe gelden. Zo wordt de regering de kans geboden om niet in te gaan op de wens van de Tweede Kamer om dit vrije verkeer tijdelijk en deels aan banden te leggen. Minister Bot en staatssecretaris Nicolaï lijken dat goed te begrijpen.

Ook minister Brinkhorst, die na het Europa-debat zijn begroting van Economische Zaken in de senaat komt verdedigen, hekelt het ‘provincialisme’ van de Tweede Kamer en laat weten hier in het kabinet een nummer van te maken.

(Vrijdag 13 februari blijkt echter dat het kabinet, op voorstel van staatssecretaris Rutte, wel tegemoet komt aan de wens van de Tweede Kamer en het standpunt van de Eerste Kamer dus negeert. Een vreemde actie, want daardoor laat de regering de mogelijkheid onbenut om aan haar eigen standpunt vast te houden. Reden voor GroenLinks, PvdA, D66 en OSF een aantal schriftelijke vragen te stellen aan staatssecretaris Rutte en minister Brinkhorst. Klik hier voor die schriftelijke vragen.

Dinsdag 20 januari 2004

Zo, het nieuwe jaar begint nu ook in de Eerste Kamer. Eerst hebben we de gebruikelijke fractievergadering, waar een groot aantal zaken de revue passeert. Een terugblik op de laatste vergadering van het oude jaar, de vele (commissie)vergaderingen van vandaag, het debat over de begroting van Balkenende, het symposium dat onze fractie op 19 maart organiseert over ‘oorlog, vredesmissies & de grondwet’ en natuurlijk de actualiteit: de affaire Oudkerk, de moord op de Haagse conrector en het rapport ‘Bruggen Bouwen’ over het integratiebeleid. Over Oudkerk wordt in de fractie wat verschillend gedacht: de een vindt het louter een privé-zaak, de ander vindt dat met zijn bezoek aan de tippelzone toch wel een grens is overschreden. Zelf vind ik dat je daarnaast een optelsom moet maken: niet alleen zijn ‘affaires’ maar ook het feit dat hij er als wethouder helemaal niets van bakt, moet meetellen bij de beoordeling dat hij als wethouder weg moet. En dat GroenLinks in Amsterdam, tenslotte de grootste oppositiepartij, dat ook wel wat stelliger naar voren had mogen brengen. Maar goed, het is natafelen, want hij is inmiddels opgestapt. Overigens was ik gisterenmorgen nog even op het Amsterdamse stadhuis en sprak met Maarten van Poelgeest (fractievoorzitter in de gemeenteraad) en Paulus de Wilt (directeur Amsterdams GroenLinks-bureau). We waren eensgezind in onze taxatie dat de situatie zo’n dynamiek had gekregen dat Oudkerk het niet meer zou houden en het een kwestie van hooguit enkele dagen was. Dat bleek nog optimistisch te zijn, want die middag trok de PvdA-fractievoorzitter Halbertsma er bij Oudkerk de stekker uit.

De verschrikkelijke moord op de Haagse conrector wordt in sommige media als een nieuw hoofdstuk van het ‘multiculturele drama’ beschouwd. In de fractie blijkt iedereen dat anders te zien. Als ‘erewraak’ in de Turkse gemeenschap in Nederland een stevig verankerd ‘cultuurgoed’ zou zijn, dan zou moord en doodslag aan de orde van de dag zijn. En dat is toch echt niet het geval.

De snelle, vernietigende kritiek van bijna alle fracties in de Tweede Kamer op het Integratiebeleid-rapport van de commissie Blok wordt in onze fractie smalend becommentarieerd. Ze hebben het niet kunnen lezen, het zijn alleen maar kreten die ‘de overkant’ slaakt en hun kritiek slaat vooral op henzelf neer: als het beleid totaal niet heft gedeugd, dan is dat toevallig wel het beleid van CDA, VVD, D66 en PvdA. Want dat zijn de partijen die –in deze volgorde- sinds 1970 het langst regeringsverantwoordelijkheid dragen.

De middagpauze wordt opgevrolijkt met een nieuwjaarslunch voor alle Kamerleden. Omdat Europa dit jaar prominent aanwezig is, komen de lunchgerechten uit verschillende Europese landen. Weer eens iets anders dan de koffie met gebak, die de nieuwjaarsbijeenkomsten in vorige jaren opleukten.

Dan het plenaire debat over de begroting van Balkenende. Alleen PvdA, SP en GroenLinks doen mee. De andere partijen, waaronder de drie coalitiepartijen houden hun mond. “Ik weet niet zo goed welke conclusie ik daaraan moet verbinden, maar ik hoop niet dat zij de portefeuille van de minister van Algemene Zaken niet belangrijk genoeg vinden.”  Klik hier voor mijn bijdrage.