|
|
De EU: een ingewikkeld, maar vreedzaam strijdtoneelEuropa-debat 9 november 2004
De EU en Bush/Irak De keuze van de meerderheid van de
Amerikaanse kiezers voor Bush (van herverkiezing is eigenlijk geen sprake, want
vier jaar geleden kozen de Amerikanen in meerderheid voor Gore) maakt de
internationale politiek er niet makkelijker op. Bush negeert de VN, maakt het
Internationaal Strafhof in Den Haag belachelijk, ziet als Texaanse olieboer
niets in het Kyoto-verdrag en negeert de Geneefse oorlogsconventie. Om nog maar
te zwijgen van het internationaal terugdringen van allerlei wapentuig, waarbij
Bush meent dat hij elke afspraak kan schenden. De oorlog in Irak van de VS, het
VK en enkele meelopers, waaronder Nederland, was en blijft een splijtzwam in de
Europese Unie. De oorlog tegen terrorisme heeft alleen maar het terrorisme
aangewakkerd: in Irak is het speelveld voor islamitisch terrorisme ruimer dan
ooit, terwijl Bin Laden vanuit zijn grot ongestoord videobrieven de wereld in
blijft sturen. Wat is de positie van de Europese Unie in
deze internationale puinhoop? Het antwoord is pijnlijk voor de EU-believers: die
positie is er niet. De EU is verdeeld tot op het bot en ook het Nederlandse
voorzitterschap heeft daar helemaal niets aan kunnen veranderen. Dat is ook niet
zo verwonderlijk. Nederland is onderdeel van de coalitie in Irak; de coalitie
waar Bush in zijn verkiezingscampagne zo graag naar verwees als bewijs voor zijn
internationale steun. Je kunt onmogelijk tegelijkertijd deel van het probleem én
van de oplossing willen zijn. Toch blijf ik nieuwsgierig naar de feitelijke
inspanningen die Nederland als voorzitter heeft verricht
om de verdeelde EU in de Irak-kwestie meer op één lijn te krijgen –en
op welke lijn dat dan zou zijn. De oorlog tussen Israël en Palestina is
een van de belangrijkste oorzaken van de internationale spanningen. Ook dit
conflict heeft Bush niet dichterbij een oplossing gebracht; integendeel. Israël
gaat zijn gang en danst nu al op het graf van Arafat. Wat houdt ‘de
solidariteit met het Palestijnse volk’ concreet in, die minister Bot verleden
week heeft uitgesproken? En houdt die solidariteit ook in dat Nederland er bij
aandringt om enig respect op te brengen voor de gerechtvaardigde wens v.w.b. de
plek van het graf van Arafat? De uitbreiding van de EU De uitbreiding van de Europese Unie is een andere kwestie die de gemoederen blijft bezig houden. Staatssecretaris Nicolaï was enkele weken geleden in Roemenië op bezoek. Kwam vrij positief terug, al lijkt op cruciale onderdelen nog dat er behoorlijk wat moet veranderen, vooral m.b.t. de afhankelijkheid van de rechterlijke macht, het intimideren van journalisten, het gebruik van geweld op politiebureau’s en de ver doorgewoekerde corruptie. Het jaarrapport van A.I. (jaarboek 2004 over 2003) liegt er niet om. De Europese Commissie heeft op 6 oktober
een ‘strategy paper’ gepubliceerd, waarin de verdere strategie m.b.t. de
toetreding van Bulgarije en Roemenië wordt uiteengezet. Ook dit rapport is
kritisch, maar ziet een voortdurende verbetering van de situatie in Roemenië.
Spoort dit met de bevindingen en conclusies van de staatssecretaris na zijn
bezoek? Het rapport van de Commissie gaat uit van een zo vroeg mogelijke
ondertekening van het Toetredingsverdrag in 2005 en een lidmaatschap in 2007.
Wat is de opstelling van de regering als dit in december tijdens de Europese top
aan de orde komt? Turkije: Nog veel obstakels te overwinnen door de Turken. Toetreding Turkije niet mogelijk zonder EU-grondwet, aldus Joshka Fischer. Ziet minister Bot dit ook zo? De erkenning van de massamoord op de Armenen en een ‘waarheidsvinding’ van de strijd tegen de Koerden is noodzakelijk voor een meer ontspannen omgang met de eigen geschiedenis en een goede relatie met buurlanden cq. substantieel bestanddeel van de eigen bevolking. Is de regering bereid deze elementen in te brengen in de onderhandelingen die gaan komen? Nederlandse regering steunt het rapport
van de Europese Commissie inzake Turkije, en gaat expliciet in op de
mogelijkheid van overgangsregelingen cq permanente vrijwaringsclausules voor
bijv. (als enige genoemd) het vrij
verkeer van personen (‘een adequaat instrument om eventueel verstorende
effecten van de toetreding tot de Unie te verminderen’). M.b.t. met name Polen
hebben we die discussie ook al gevoerd. Het druist in tegen alles was in
propagandataal over en door de Europese Unie wordt geroepen. Als de Nederlandse
regering echt meent dat een vrijwaringsclausule tegen een veronderstelde
instroom van Turkse arbeidsmigranten mogelijk is, moet ze tegen toetreding van
Turkije zijn. Maar het publieke, en daarmee het
politieke, debat heeft zich verplaatst naar de vraag of Turkije, weliswaar een
seculiere staat, maar met een grote Islam-bevolking, deel kan uitmaken van de
EU. Tienduizenden pagina’s aan EU-criteria kunnen daar niet tegen op. En geven
ook geen uitsluitsel. De opstelling
van GroenLinks is daarin helder.Wie gelooft in dialoog, wederzijde beïnvloeding
en multiculturaliteit binnen de onwrikbare kaders van de democratische
rechtstaat, democratie en mensenrechten, kan ja zeggen tegen het Turks
lidmaatschap. En dat doen wij dus. Als uiteraard voldaan is aan de ‘normale’
criteria. Het voorbeeld dat van Turkije kan uitgaan naar de rest van de
Islamitische wereld, is van grote waarde. Kroatië: niet overtuigd van de
duurzaamheid van democratie, mensenrechten en rechtstaat. Daarvoor is de periode
Tudjman nog tekort geleden. De
pre-toetredingsstrategie die de Commissie voorstelt lijkt adequaat. Euroscepsis Euroscepsis blijft, al was er terechte, positieve opwinding over de rol die het EP heeft gespeeld t.a.v. de nieuwe commissie. De naderende val van Rocco Buttiglione deed wel even de stoel van commissaris Kroes wankelen, maar uiteindelijk mocht ze blijven zitten. GroenLinks vond het wel jammer dat Balkenende zijn grote vriend Berlusconi niet een handje hielp door Kroes in de aanbieding te doen! Zo leert men in nood zijn vrienden kennen. Toch is haar positie verzwakt en haar geloofwaardigheid ook buiten GroenLinkse kringen verder aangetast. Minister van Ardenne had gelijk dat deze Italiaan ongeschikt was als Eurocommissaris. Deelt de minister nu achteraf deze beoordeling of vindt hij dat Barroso zijn rug recht had moeten houden in het Europees Parlement? Nederland maakt zich als voorzitter zorgen over het imago van de EU – en heeft daar vorige maand in Amsterdam ook een conferentie over georganiseerd. Het was ook geagendeerd voor de Europese top van afgelopen week. Wat heeft dat opgeleverd? GroenLinks pleit voor een realistische benadering van het project dat Europese Unie heeft. In ieder (individu, partij of staat) huist onderhand twee zielen: die van de scepticus en die van de optimist. De optimist: vrede en welvaart binnen de grenzen van de EU zijn –in historisch perspectief geplaatst- ontegenzeggelijk verworvenheden. De scepticus zal daar ogenblikkelijk aan toevoegen dat de armoe en oorlog over de grenzen van Europa daar dan toch wel mede het gevolg van zijn. De optimist wijst op de verworvenheden van democratie en mensenrechten van nieuwe toetreders: van Spanje, Portugal en Griekenland tot Slowakije en Hongarije. De scepticus ziet de overwinning van de vrije markt economie die op een andere manier slachtoffers maakt. Weg met gezwollen taalgebruik, waarvan de pre-ambule bij de grondwet wel het meest uitgesproken voorbeeld is. Een realistische benadering, die aansluit bij het beeld wat de bevolking terecht heeft van de EU: een ingewikkeld, maar vreedzaam strijdtoneel met botsende belangen: ideologisch, nationaal, politiek, economisch, cultureel, maar ingekaderd door democratische rechtstaat, democratie en mensenrechten. |