Een beschrijving van de serie

Stappen door de Nieuwe Stad

Tijd voor een nieuw soort publicatie

De stadsvernieuwing van de afgelopen jaren stond niet alleen in het teken van veranderende verhoudingen in de volkshuisvesting, maar ook van een toenemende aandacht voor de kwaliteit van stedenbouw en architectuur. Mede onder invloed daarvan wordt in publicaties vaak de nadruk gelegd op bijzondere projecten, die als kwalitatieve hoogtepunten worden beschouwd. Daardoor wordt veel aandacht geschonken aan de meest recente en actuele productie in de (woning)architectuur. Als gevolg daarvan ontbreekt veelal een samenhangend inzicht in de minder spraakmakende architectuurproductie uit verder weg gelegen jaren.

in een toegankelijke vorm

In het bijzonder geldt voor Amsterdam dat de jaarlijkse woningproductie gerealiseerd wordt onder verantwoordelijkheid van een groot aantal zelfstandige stadsdelen en een groot aantal opdrachtgevers, in de vorm van woningcorporaties, aannemers en projectontwikkelaars. Gezien de omvang en diversiteit van de productie is het vrijwel uitgesloten een volledig beeld te hebben van alle ontwikkelingen. Weliswaar brengt de Stedelijke Woningdienst Amsterdam sinds 1988 elk jaar, in boekvorm, een overzicht uit van alle in dat jaar ingediende plannen voor nieuwbouw en verbetering van woningen; een vergelijkbaar overzicht van alle gerealiseerde en opgeleverde woningbouwplannen is echter niet beschikbaar. Slechts in bijzondere gevallen worden afzonderlijke publikaties gewijd aan specifieke deelgebieden, zoals het IJ-plein, het Oostelijk Havengebied, de Gordel 20-40. Daarbij komt dat veel van deze publikaties sterk op de vakgemeenschap van ontwerpers en architecten gericht zijn en vooral van belang zijn voor de ingewijde kring van opdrachtgevers, bouwers en overheden. Uitvoering en taalgebruik zijn er niet op gericht de lezer(es) uit de leun- of bureaustoel te krijgen en met het boek in de hand de confrontatie met de gebouwde omgeving te zoeken.

over de 'banale' productie van woningarchitectuur

Door de nadruk op spraakmakende projecten verdwijnt de aandacht voor de 'gewone' en 'banale' productie van woningarchitectuur naar de achtergrond, terwijl deze juist in sterke mate het veranderende karakter van de woonomgeving voor een groot publiek bepaalt. Tegen deze achtergrond werd het idee ontwikkeld om de serie 'Stappen door de Nieuwe Stad' uit te brengen, waarvan inmiddels drie delen zijn verschenen (Oostelijk Amsterdam, Amsterdam-Noord en Amsterdam-West). Elk deeltje is handzaam, gericht op een zo groot mogelijke volledigheid en op een zo breed mogelijk publiek. Beoogd wordt om per stadsdeel, dan wel een aantal samenhangende stadsdelen, een goed beeld te geven van de architectonische en stedenbouwkundige veranderingen als gevolg van de woningproductie in uiteenlopende stadsdelen. Daarbij wordt uitgegaan van de gedachte dat de veranderingen in de architectonische verschijningsvorm van grote invloed zijn op de wijze waarop bewoners de stad ervaren. Een zeer groot aantal, soms ook zeer kleine projecten, heeft het straatbeeld en het stadsbeeld, soms ingrijpend gewijzigd. In veel gevallen gaat het daarbij om projecten die geen architectonische hoogtepunten vertegenwoordigen, maar deel uitmaken van een bijna anonieme bouwproductie: architectuur als verbouw van de stad.

gezien door de nuchtere ogen van de stadswandelaar

'Stappen door de Nieuwe Stad' geeft een zo volledig mogelijk beeld geven van de veranderingen in het architectonisch en stedenbouwkundig beeld van buurten en stadsdelen, door de nuchtere ogen van een stadswandelaar. De lokaties worden elk apart (met foto) in een logische route beschreven. Die beschrijving zal, naast een foto, enkele standaardfeiten moeten bevatten (architect, bouwjaar, aannemer, opdrachtgever, aantal woningen en financieringscategorie) en een aantal typeringen over de architectuur, zoals de integratie (of juist niet) in de op dat moment bestaande, gebouwde omgeving, het 'nieuwe' of 'moderne' en, indien bijzonder, iets over de ontstaansgeschiedenis, c.q. de historie van de lokatie en eventuele beeldende kunsttoepassingen.

met projecten vanaf rond 1990

Bij de selectie van projecten wordt de grens gelegd rond het jaar 1990, dat de overgang markeert van een woningproductie, overwegend in de sociale sector, naar een veel meer gedifferentieerde productie met een groter aantal typen en verschillende opdrachtgevers. Een praktische overweging daarbij is dat vanaf het eind van de jaren '80 voor het eerst alle ingediende woningplannen systematisch werden verzameld in een 'projectdocumentatie', zodat zeer veel gegevens goed toegankelijk en beschikbaar zijn. Een bijkomende overweging is dat eind tachtiger jaren ook het architectuurbeleid door de rijksoverheid werd gestimuleerd en mede als gevolg daarvan ook de architectuurproductie een diversiteit laat zien, die veel groter lijkt dan in de daaraan voorafgaande jaren. Op basis van deze benadering geeft 'Stappen door de Nieuwe Stad' een breed en systematisch beeld geven van de Amsterdamse woningarchitectuurproductie vanaf 1990.

verluchtigd met 'toefjes' andere informatie

Om het daadwerkelijke wandelen/fietsen te stimuleren wordt er van de route die er tussen de opeenvolgende lokaties ligt enkele bijzonderheden genoemd. Dat kan variëren van een leuk café, het geboortehuis van een beroemd persoon, een 'oud' bijzonder gebouw, een beeld, een oorlogsmonument, een fraaie bomenrij o.i.d. Op deze wijze wordt de 'harde' informatie over de lokaties verluchtigd met 'toefjes' andere informatie, die het geheel beter zal doen smaken. Een kort, praktisch-informatie-deel zal de bruikbaarheid van de gids ook doen toenemen. Daarbij moet worden gedacht aan: enkele tips voor horeca in het betreffende stadsdeel/delen; hoe te bereiken met het openbaar vervoer; kan er ergens een fiets worden gehuurd e.d.

Uitgever: Uitgeverij De Balie 

Tekst: Leo Platvoet 

Projectcoördinator: Marinus Oostenbrink (Stedelijke Woningdienst) 

Foto's: Johan Olsthoorn (Stedelijke Woningdienst) 

Vormgeving: Frank Beekers 

Sponsor: Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties