Leo Platvoet

[ Start ] [ Contact ] [ Sitemap ] [Zoeken]

 

Odyssee Reisgidsen

Monarchie & Republiek 

Herman Gorter

GroenLinks

Een Ander Nederland

Gepubliceerde artikelen

Dualisme

Zuidelijke Kaukasus

Dinsdagboek

Eerste Kamer

Raad van Europa

Emancipatiemachine

Stappen door de Nieuwe Stad

PSP

Reisverslagen

BMC

 

 

De groei van Ruigoord     

Nota van de raadsleden L. Platvoet, B. Holvast en C. Hulsman (Groen Links)

16 oktober 1991

Aan de gemeenteraad

Met de ordinaire burenruzie tussen de gemeente Amsterdam en de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude over de bestemming van een ontloken stuk opgespoten zand in de Houtrakpolder Zuid is de discussie over de bestemming van dit gebied een nieuwe fase ingegaan. Verslaggevers gaan in de weelderig begroeide polder op zoek naar het bij voorbaat sympathieke kunstenaarsdorp Ruigoord, dat door de uitbreidingsplannen van de reus Amsterdam wordt bedreigd.

De uitbreidingsplannen van het westelijk havengebied in de richting van IJmuiden dateren uit de jaren '60. In deze periode van plannenmakerij in dienst van de ongebreidelde economische groei plande Amsterdam over de eigen gemeentegrens heen aan de zuidzijde van het Noordzeekanaal de uitleg van de haven en daarmee verbonden activiteiten. Grond was in bezit verworven en opgespoten om bouwrijp te maken en planologische instrumenten (streekplan, bestemmingsplan) werden ingezet om deze bestemming te kunnen realiseren.

De uitbreiding van de haven- en industrieactiviteiten is opgehouden bij de Amerikahaven, die nog net in de gemeente Amsterdam ligt. Het aanpalende gebied, de Houtrakpolder Zuid tussen Ruijgoordweg en Machineweg, is sinds de jaren '60 onaangetast gebleven. Het kerkdorp Ruigoord, oorspronkelijk een eiland, ligt in deze polder en is uitgegroeid tot een soort vrijstaat in een natuurlandschap dat zich sinds de jaren '60 heeft ontwikkeld.

Het Amsterdamse Havenbedrijf heeft de claim op uitbreiding van het westelijk havengebied altijd boven tafel gehouden, al was er nauwelijks sprake van concrete planontwikkeling. Recente ontwikkelingen m.b.t. planologische procedures hebben de kwestie opnieuw in het middelpunt van de belangstelling gebracht, waarbij met name de landschappelijke waarde van het dorp en de polder wordt afgezet tegen de uitbreidingsplannen van de haven, die dit bedreigen.

Voor Groen Links is dit de aanleiding om met deze nota een hernieuwde afweging te bepleiten. Een eenmaal ingeslagen weg is niet per definitie de enig juiste route. Zeker niet als deze beleidskeuze werd gemaakt in een periode dat andere overwegingen (milieu, soort werkgelegenheid) nauwelijks een rol speelden. Het Amsterdamse Havenbedrijf lijkt in zijn opstelling nog steeds de trom van de jaren '60 te roeren, zoals bleek bij de presentatie van 'Amsterdam Westpoort' eind september jl. Zowel de verantwoordelijke wethouder Jonker als de directeur van het Havenbedrijf Van de Heuvel bleken bij hun toespraakjes alleen oog te hebben voor de veronderstelde kansrijke economische ontwikkeling van het westelijk havengebied. Hierbij werd nog met spijt herinnerd aan de geslaagde milieuacties in 1968-1969 tegen de komst van de gevaarlijke zwavelkoolstoffabriek Progil naar het westelijk havengebied, waarvoor een deel van Westzaan had moeten verdwijnen.

In de huidige situatie staat Amsterdam opnieuw voor een afweging tussen verdergaande economische expansie en zorg voor het milieu.

Ruigoord in Afrika?

De Houtrakpolder Zuid ligt in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Het is derhalve aan deze gemeente het gebruik van het gebied via een bestemmingsplan te regelen. In 1968 is er door Haarlemmerliede een bestemmingsplan vastgesteld, waarin de Houtrakpolder Zuid bestemd werd tot een traditioneel industrieterrein. In dit bestemmingsplan was het dorp Ruigoord wegbestemd.

Het streekplan 'Amsterdam - Noordzeekanaal Gebied', dat de provincie voor het laatst in 1987 heeft vastgesteld en dat een toetsingskader is voor gemeentelijke bestemmingsplannen, geeft de functie 'bedrijfsterrein' aan het gebied. De Afrikahaven is overigens niet op de streekplankaart ingetekend.

In 1984 kwam Haarlemmerliede met een nieuw bestemmingsplan, waarin de Houtrakpolder Zuid een groenbestemming had. De Kroon weigerde dit bestemmingsplan goed te keuren, omdat het in strijd was met het provinciale streekplan.

Na het afbreken van de onderhandelingen tussen de provincie, Amsterdam en Haarlemmerliede in 1991 kwam Haarlemmerliede met een nieuw ontwerp-bestemmingsplan, waarin de Houtrakpolder Zuid als een gedifferentieerd bedrijventerrein wordt bestemd met een haven, bedrijven- en industrieterreinen temidden van veel groen. De haven is beduidend kleiner dan Amsterdam wenst en van het huidige dorp Ruigoord zou alleen de kerk en het postkantoor behouden blijven. Dit bestemmingsplan is echter nog in procedure, zodat het bestemmingsplan uit 1968 nog steeds rechtsgeldig is.

Groei, grind & groen

In 1988 is door het college van B&W en de desbetreffende raadscommissie een 'activiteitenplan westelijk havengebied' besproken. In dit plan wordt een aanpak bepleit voor het westelijk havengebied waarbij de kwaliteit van het gebied als vestigingsplaats voor bedrijven moet worden verhoogd. Geconstateerd wordt dat overige bedrijventerreinen, zoals Zuidoost, vol raken. De ligging van het gebied wordt als prima bestempeld, vooral als de Westrandweg/2de Coentunnelweg er eenmaal zou zijn.

Deze opvatting is deels achterhaald door het na de gemeenteraadsverkiezingen van 1990 vastgestelde programakkoord, waarin is afgesproken dat de Westrandweg wordt aangelegd als tweebaansweg, zonder afslagen of directe verbindingen met de tweede Coentunnel. Bovendien komt door recente ontwikkelingen de realisering van de tweede Coentunnel gelukkig steeds meer op de tocht te staan.

De aanleg van een nieuwe haven in de Houtrakpolder Zuid, de Afrikahaven, wordt in het activiteitenplan terughoudend gepresenteerd. Deze havenuitbreiding aan de rand van het westelijke havengebied, zou op langere termijn nodig kunnen zijn voor de op- en overslag van massagoed, m.n. in de olie-overslagsector. Ook de overslag van grind wordt genoemd. Door het staken van het afgraven van het Zuidlimburgse Magraten, wordt grind nu o.a. uit Schotland geïmporteerd. Maar ook in Schotland komt de bevolking in actie tegen de milieubedreigende afgravingen, zoals eerder dit jaar op de Hebriden, waar de verkoop van een heuse berg aan een Engels bedrijf werd verijdeld. Uit dit navrante voorbeeld blijkt dat ook het internationale milieuaspect een rol moet spelen bij de afweging van uitbreiding van havenactiviteiten.

De op- en overslag van massagoed vindt nu op andere plekken plaats en volgens het activiteitenplan komen bij uitbreiding eerst gebieden in het verlengde van bestaande overslag-installaties in aanmerking (zuidzijde Australiëhaven, noordwestdeel Amerikahaven). M.b.t. de Afrikahaven stelt het activiteitenplan: 'Het is bijvoorbeeld onzeker of in de verre toekomst de gehele geplande Afrikahaven zal worden aangelegd. De aanleg van delen van de Afrikahaven moet afhankelijk gesteld worden van de ontwikkeling van de markt.'

De promotionele campagne, waar het activiteitenplan van spreekt, is in september 1991 van start gegaan met de kleurrijke klapper 'Amsterdam Westpoort', waarin de nog braakliggende gronden in het westelijke havengebied worden gepresenteerd aan de markt, waarbij ronkend taalgebruik niet wordt geschuwd. M.b.t. de Afrikahaven wordt opgemerkt dat er gezien het hoge uitgiftetempo van haven- en industrieterrein grote behoefte bestaat aan uitbreiding met een nieuw havenbekken. M.b.t. de Houtrakpolder Zuid wordt gesteld dat bij de invulling van dit gebied wordt gedacht aan kantoren, eventueel gecombineerd met kleinschalige bedrijfs- cq produktieruimten in een parkachtige omgeving.

Een gemeten geluid

De Wet Geluidshinder stelt de eis dat rond industriegebieden waarin zgn. A-inrichtingen zijn gevestigd (of kunnen worden gevestigd) er een zone wordt aangegeven waarmee de grenzen worden aangegeven waarbuiten geluidsbelastingen van meer dan 50 dBA (buitengrens) en meer dan 55 db(A) (binnengrens) niet mogen voorkomen. In het gebied van de zone waar de geluidsbelasting meer dan 55 db(A) voorkomt is woonbebouwing niet mogelijk. In de strook tussen 50 en 55 db(A) is woonbebouwing alleen na ontheffing toegestaan. Middels een algemene maatregel van bestuur heeft de provincie bovendien nog de bevoegdheid om voor nieuwe woningen een maximale geluidsbelasting van 55 db(A) en voor aanwezige of in aanbouw zijnde woningen een maximale geluidsbelasting van 60 db(A) binnen de geluidszone vast te stellen.

Omdat het een grensoverschrijdende kwestie betreft, is het in eerste instantie aan de provincie om een geluidszone vast te stellen.De provincie heeft een zone voorgesteld aan Haarlemmerliede en Amsterdam waar deze gemeenten niet mee akkoord konden gaan. Amsterdam vond dat de zone ruimer moet zijn (dus een groter industriegebied), terwijl Haarlemmerliede van mening was dat de zone kleiner moet. Omdat er geen overeenstemming te bereiken was en de provincie de termijn heeft laten lopen waarbinnen ze de zone kan vaststellen ligt de beslissing nu bij de Kroon.

Bij discussies over de geluidszone is Amsterdam er steeds vanuit gegaan dat de zone geldt voor het industriegebied tot en met de Machineweg. In die benadering was voor het huidige Ruigoord op grond van de wet geen plaats.

De laatste metingen op grond van de feitelijke situatie stammen uit 1986. Op basis van die metingen ligt de grens van de 50 db(A) zone ten oosten van de Ruijgoordweg. Met andere woorden: Ruigoord ligt buiten die zonering. Sindsdien zijn er wel enkele bedrijven bijgekomen, zodat niet met zekerheid kan worden gesteld waar de geluidszone op grond van de huidige, feitelijke bedrijvigheid precies loopt.

Politieke piraterij

In het activiteitenplan wordt de wens uitgesproken dat Haarlemmerliede en Amsterdam samen een bestemmingsplan opstellen om de ontwikkeling die in het plan worden voorgesteld een planologisch kader te geven. Convenantsbesprekingen die dit tot doel hadden zijn vastgelopen, waarna Haarlemmerliede met een eigen bestemmingsplan op de proppen kwam. De relatie tussen beide gemeenten is zo verslechterd dat men nauwelijks 'on speaking terms' is. De Amsterdamse CDA-fractie heeft nog wat olie op het vuur gegooid door in een nota te bepleiten dat er een grenscorrectie komt, waarbij de Amsterdamse grens in westelijke richting opschuift tot de Machineweg, waardoor het te ontwikkelen deel van de Houtrakpolder Zuid op Amsterdams grondgebied zou komen te liggen. Een pleidooi voor politieke piraterij dat Groen Links niet zal ondersteunen. Een geloofwaardige ROA-ontwikkeling vereist een andere aanpak.

Conclusies/voorstellen

m.b.t. nader onderzoek en rapportages:

1. In de planvoorbereiding heeft de mogelijke ecologische waarde van het ontstane natuurlandschap geen rol gespeeld. Er dient derhalve een onderzoek naar de ecologische waarde plaats te vinden.

2. De ontwikkeling van het westelijk havengebied wordt vooral beargumenteerd vanuit het belang van de gronduitgifte, waarbij gesteld wordt dat andere bedrijfsgebieden uitgeput raken. Op dit moment staat het beleid voor de uitgifte van grond voor kantoor- en bedrijfsbestemmingen in relatie met de ruimtelijke ontwikkeling van de stad opnieuw ter discussie. Het is wenselijk dat de ontwikkeling van het westelijk havengebied daar onderdeel van uit maakt.

3. De berekeningen van de effecten op de Amsterdamse werkgelegenheid, m.n. gericht op langdurige werklozen, jongeren, vrouwen en migranten, ontbreken. In samenhang met het vorige punt is nader onderzoek nodig naar de gevolgen voor de werkgelegenheid van de ontwikkeling van bedrijfsterreinen. Het is daarbij nodig om voor de juiste afweging ook inzicht te hebben in de werkgelegenheidseffecten van de verschillende alternatieve vestigingsmogelijkheden die er zijn. Onder verwijzing naar passages uit het programakkoord moet tevens bekeken worden op welke wijze bedrijven gestimuleerd kunnen worden een positief actieplan op te stellen om meer Amsterdamse vrouwen, migranten en langdurig werklozen in dienst te nemen.

4. In het programakkoord wordt gepleit voor een stedelijke milieu-effectenrapportage voor nieuwe grootstedelijke projecten. Een dergelijke rapportage is nodig voor de voorgenomen uitbreiding van het westelijk havengebied, waarin naast milieu- en verkeersaspecten ook het effect op de werkgelegenheid en de ontwikkeling van andere vestigingsgebieden aan de orde moeten komen. Het ligt voor de hand dat de onder 1, 2 en 3 bepleite onderzoeken deel uit maken van de stedelijke effectenrapportage.

5. Een onderbouwing van de noodzaak van de aanleg van de Afrikahaven ontbreekt. Deze onderbouwing dient er derhalve te komen.

6. In een geactualiseerde rapportage moet worden aangegeven waar op grond van de huidige bedrijfsvestigingen de geluidszones loopt voor de 50, 55 en 60 db(A) lijnen.

m.b.t. alternatieve ontwikkelingsmogelijkheden:

7. Een succesvolle ontwikkeling van het westelijk havengebied wordt in belangrijke mate afhankelijk gesteld van een Westrandweg met status als Rijksweg en aansluiting op de 2de Coentunnel. Besluitvorming terzake (programakkoord m.b.t. de Westrandweg en recent m.b.t. de 2de Coentunnel) geeft echter, juist vanuit de noodzaak van terugdringing van het autoverkeer, een aanmerkelijk bescheidener ontwikkeling van de wegenstructuur te zien. De mogelijke ontwikkeling van het westelijk havengebied dient hierop afgestemd te worden.

8. Indien de onder 6 bepleite rapportage uitwijst dat de woningen in Ruigoord gehandhaafd kunnen worden (al of niet na ontheffing) moeten alternatieve bestemmingen voor de Houtrakpolder Zuid onderzocht worden, met handhaving van Ruigoord. Daarbij kan gedacht worden aan recreatievoorzieningen die een logische uitbreiding betekenen van het golfterrein en het recreatiegebied Spaarnwoude aan de zuidzijde van het gebied. Een andere mogelijkheid is de ontwikkeling van een 'vierde generatie bedrijvenpark' dat in een landschappelijk aantrekkelijke omgeving gesitueerd kan worden. Ook een menging van de diverse functies (recreatie en bedrijvenpark) kan dan tot de mogelijkheden behoren.

9. Annexatie van een deel van Haarlemmerliede door besluitvorming van provincie en rijk te forceren wordt afgewezen. Om de ROA-ontwikkeling voldoende draagkracht te geven bij de regiogemeenten dient Amsterdam af te zien van dit soort middelen.

m.b.t. de verdere procedure:

10. De Amsterdamse gemeenteraad moet expliciet besluiten welke bestemming voor de Houtrakpolder Zuid wenselijk is, waarbij de hiervoor genoemde zaken bij de besluitvorming een rol dienen te spelen.

11. Na besluitvorming in de Amsterdamse gemeenteraad over de wenselijke bestemming wordt opnieuw gepoogd tot een overlegsituatie met Haarlemmerliede en Spaarnwoude te komen teneinde een actueel bestemmingsplan op te stellen.

12. Groen Links vindt dat verdere beleidsvoorbereiding in het kader van Amsterdam Westpoort, waarbij de Houtrakpolder-Zuid en de Afrikahaven als bedrijfs-, produktie- en havenbestemming worden ontwikkeld, moet worden stopgezet, totdat de gemeenteraad een uitspraak heeft gedaan, zoals in punt 10 wordt voorgesteld.