Vandaag begint onze toekomst
Openingstoespraak
van Leo Platvoet, voorzitter GroenLinks, op het Eerste GroenLinks Congres, 24
november 1990 te Den Haag
Vrienden
en Vriendinnen!
Kameraden!
Broeders
en Zusters!
Partijgenoten!
In de
rituele begroetingszinnen verschilden de partijen die nu deel uit maken van
GroenLinks.
Laten we
het houden op
Beste
partijgenoten
Genodigden
en Belangstellenden,
Dit
oprichtingscongres van Groen Links vindt 15 maanden na de Tweede
Kamerverkiezingen plaats.
Een
korte periode om een nieuwe partijorganisatie te vormen. Essentieel bij het
slagen daarvan was de politieke wil van alle geledingen, van Kamerfracties tot
plattelandsafdeling, om van de verkiezingscoalitie een nieuwe politieke formatie
te bouwen. Waar het CDA tien jaar over deed, lijkt Groen Links in ruim l jaar te
lukken.
De
samensmelting van de afzonderlijke partijonderdelen is een kort maar hevig
proces geweest.
Het
was geen liefde op het eerste gezicht, eerder een
ingewikkelde
veelhoeksrelatie, waar na een knuffelperiode steeds meer waardering en
genegenheid een rol begonnen te spelen.
* een
eigenzinnig ledenblad (Groen Links);
* een
bewegelijk politiek tijdschrift (De Helling);
* een
oerdegelijk maandblad voor Raads en Statenwerk (De Rode
Draad);
* een
volledig gefeminiseerd partijbureau met 14.500 leden in de computer;
* een
productief Vorming en Scholings Instituut;
* een
diepgravend Wetenschappelijk Bureau;
* een
radicaal Vrouwenbureau;
* een
tweelotige EG-vertakking;
* en
een zwellend aantal werkgroepen.
Dit
alles uitgerust met behulp van enkele vitale delen die er nog waren:
* het
robuuste gebouw van de CPN;
* de
postmoderne kantoormeubels van de PPR;
* en
het ronde postbusnummer van de PSP.
Maar
belangrijker dan al deze middelen is het inzicht en de inzet van al die
duizenden actieve leden geweest die de groei van GroenLinks vanaf de basis
hebben gestimuleerd.
Achteraf
gezien was het scenario perfect, alsof Kasparov hier zelf de hand in heeft
gehad.
De
geboorte van Groen Links vond dankzij de val van het tweede kabinet Lubbers
vroegtijdig plaats diep in de nacht van 18 op 19 mei 1989 in een zweterige
bovenkamer van restaurant De Rode Leeuw.
Velen
in den lande, ook van onze eigen aanhang, waren verrast en vroegen zich af of
het niet allemaal te snel ging.
Na
de Tweede Kamerverkiezingen raakte de verdere integratie op landelijk niveau
korte tijd in een impasse.
Een
perfect samenspel tussen basis en top waarbij twee keer de wet van de remmende
voorsprong op zijn kop werd gezet. In maart zijn de provincies aan zet om
GroenLinks in alle staten te brengen.
Politieke
ontwikkelingen
Echter,
het belangrijkst voor de totstandkoming van GroenLinks waren en zijn de
politieke ontwikkelingen die het bestaansrecht van de afzonderlijke partijen
steeds meer ondergroeven:
* Het
allesomvattende milieuprobleem dat een integraal links antwoord noodzakelijk
maakt, waarin zowel de vrijheid van produceren als de -al naar gelang de
hoogte van het inkomen- vrijheid van consumeren aan banden wordt gelegd.
* De
internationale ontwikkelingen waarin de ideologisch bepaalde tegenstelling
tussen Oost en West plaats maakt voor de economische tussen Noord en Zuid.
De ontploffing van de communistische, totalitaire Oost-Europese regimes had
onmiskenbaar een verdere ontideologisering binnen links tot gevolg. En ook
dat had een positief effect op de integratie binnen Groen Links.
* De
politieke situatie in Nederland: sinds 1977 vonden de partijen die nu Groen
Links vormen elkaar in toenemende mate binnen en buiten het parlement in hun
oppositie tegen de rechtse CDA/VVD kabinetten.
* Tenslotte
de electorale wet dat onbegrepen verdeeldheid geen kiezers aantrekt maar
afschrikt.
Kamerfractie
Al deze
ontwikkelingen resulteren in het heugelijke feit dat wij vandaag een nieuwe
politieke partij oprichten.
De
Tweede Kamerfractie is niet langer een fractie zonder partij.
De
Kamerverkiezingen leverden ons zes zetels op; een
En nu ik
het toch over vertrekkende politici heb: hoe anders heeft Andrée van Es
afscheid genomen? Het is jammer dat smaakmaker Andree van Es opstapt, al past
het geheel in de wijze waarop zij in de politiek stond: radicaal en eerlijk, met
een herkenbare mix van politieke en persoonlijke betrokkenheid. Hoewel het
congres pas twintig minuten oud is, denk ik namens u allen te spreken: bedankt
Andrée, geniet van je verdiende rust, tank bij, we zien je graag ergens terug,
want je bent nog te jong om je memoires te schrijven!
Congresagenda
De
onderwerpen die vandaag aan de orde komen horen bij een eerste congres.
Politieke
vernieuwing betekent ook een kritische blik op je eigen organisatie.
Groen
Links is in de geriefelijke positie te kunnen beginnen aan de opbouw van een
open, pluriforme partij. Vandaag wordt ook het GroenLinks Bestuur gekozen.
Daarmee komt een eind aan de status van het huidige bestuur, dat bestond uit
delegaties van de vijf afzonderlijke partijbesturen. Een constructie die er toe
leidde dat via de kortst mogelijke lijnen elke stap tot integratie gedragen werd
door alle partners.
De
verkiezing van de Eerste Kamerlijst is een goede vingeroefening voor als over
twee jaar de Tweede Kamerlijst aan de orde is.
Vooral
het nut van een kandidatencommissie moet blijken, een fenomeen waar een deel van
ons mee vertrouwd is, maar een ander deel in het geheel niet.
Dilemma
groen-links
De
verhouding tussen economie en ecologie, gezien de naam van onze partij een
wezenlijk punt, staat vandaag ook op de rol.
Een
dilemma waar wij nog niet uit zijn.
De
koppeling tussen links en groen is onomstreden voor wat de productiekant
betreft: er dient een uitgebreid en samenhangend stelsel van verboden, normen en
sancties te komen voor bedrijven die grond, water en lucht vervuilen.
Nederland
loopt in deze hopeloos achter bij andere landen.
arenlang
wordt er gedebatteerd over de schadelijke gevolgen van wegwerpverpakking en
kankerverwekkende toevoegingen in allerlei producten zonder stringente wetgeving
te realiseren.
consensusdenken.
Heffingen
op het gebruik van vervuilende stoffen in het
productieproces
is een nieuw middel dat GroenLinks creatief in de strijd heeft geworpen.
Moeilijker
wordt het bij de koppeling groen-en-links als het gaat om de consumptiekant. Het
15%-minima debat is daar het beste voorbeeld van.
Een
schijntegenstelling hoor ik velen, en mezelf, denken.
Maar
is dat zo?
Meer
koopkracht voor de laagstbetaalden leidt tot meer
vervuilende
consumptie. Zoals de grote koopkracht van midden- en hoge inkomens automatisch
leidt tot een hoge graad van vervuilende consumptie: auto- en vliegreizen,
elektronica in vele toepassingen.
Echter,
een hoger inkomen kan ook betekenen: een goed geïsoleerde woning, gezonder
voedsel, geen financiële drempels om aan kunst, cultuur en ontspanning deel te
nemen.
Maar
is het rechtvaardig dat slechts een beperkte, bevoorrechte groep daar van mag
profiteren?
Dilemma
oud-nieuw
Een
tweede dilemma waar Groen Links voor staat is de oud-nieuw verhouding.
Progressieve
christenen, radicalen, communisten en pacifistisch-socialisten ruilen hun partij
in voor GroenLinks. In 1991 zullen de vier afzonderlijke partijen worden
opgeheven. Het samengaan trok een grote groep nieuwkomers die in de oude,
verdeelde situatie niets zagen.
Maar
zijn daarmee de inspiraties, de analyses, de utopieën van de oude partijen
tevens overbodig geworden?
Hij
betitelde het manifest als een dikke erwtensoep zonder spek en worst. Nu mag dat
voor vegetariërs aantrekkelijk klinken, spek en worst zijn wel de smaakmakende
ingrediënten.
Op dit
moment wordt gewerkt aan een nieuwe tekst die hopelijk op passende wijze oude,
maar relevante vormen en gedachten combineert met nieuwe.
Natuurlijk,
de tegenstelling loonarbeid-kapitaal is niet de enige verklaringsgrond voor alle
maatschappelijke verschijnselen, evenmin als de tegenstelling mens-natuur.
Staatsbezit
is geen garantie voor democratisch, sociaal en
ecologisch
beheer van voorzieningen.
Dit
soort dogma's zijn de in de loop van de jaren '80 verlaten.
En
het moet gezegd worden: te lang heeft de ontwikkeling in het denken binnen
radicaal-links stil gestaan om met nieuwe ideeën en alternatieven te komen voor
de vastgelopen situaties op tal van terreinen.
Deze
impasse wordt met de vorming van Groen Links doorbroken. Daarbij is het de kunst
om de diversiteit aan inspiratiebronnen waar Groen Links uit put op zijn actuele
meerwaarde te schatten. Niet om zo een nieuwe, afgeronde, dominante GroenLinkse
ideologie te proclameren.
Compromisloos
en utopisch geformuleerde doelstellingen in termen van fundamentele
mensenrechten zijn daarin even onontbeerlijk als de antifascistische
strijdbaarheid van de CPN, de christelijke confrontatiebenadering van de EVP,
het anti-militarisme van de PSP en de progressieve-coalitie oriëntatie van de
PPR.
Progressieve
machtsvorming
Groen
Links wil een bijdrage leveren aan de progressieve
machtsvorming
in dit land.
Niet
door de vorming van een Progressieve Volkspartij, wel door het voeren van een
uitdagende, inhoudelijke discussie met PvdA en D66.
In
de huidige politieke situatie, waarin de PvdA alleen naar rechts kijkt en D66 in
de luwte aanzwelt onder invloed van de vleesgeworden innemendheid Van Mierlo,
lijkt het perspectief van een bruikbare progressieve meerderheid ver weg.
Mede
door de belangrijke en soms fundamentele verschillen die er bestaan tussen D66,
PvdA en Groen Links.
Naast
de ecologische is het met name de sociaal-economische politiek die om een
krachtig en verstaanbaar links alternatief roept.
De
grote groep langdurig werklozen m.n. onder migranten, de marginalisering van
meerjarige minima, en de stagnatie van de individualisering in de sociale
wetgeving zijn daar even zovele redenen voor.
Het
is toch een illusie van PvdA en de ministerloze regeringspartij D66 te menen dat
op deze punten met het CDA zaken gedaan kunnen worden.
Het
CDA dat het gezin als slijpsteen van de samenleving blijft propageren en bij
elke tegenvaller roept om het loslaten van de koppeling tussen uitkeringen en
inkomens.
Een
verdere uitbouw en verdieping van Groen Links is noodzakelijk om vanuit een
sterke positie nieuwe impulsen aan een progressief perspectief te geven.
Niet
omdat wij graag stokpaardjes berijden, maar omdat
bestuurlijke,
sociale en ecologische vernieuwing alleen mogelijk is, wanneer een mogelijke
progressieve meerderheid daartoe wordt benut.
Actiepartij:
Geen Oorlog in de Golf
Groen
Links is niet alleen een partij van parlementariërs en bestuurders.
De
consequentie van onze pretenties is ook dat we
buiten
de talrijke vergaderzalen aanwezig moeten zijn om de vele vormen van strijd te
ondersteunen.
Op
dit punt moeten wij zeker voortbouwen op bestaande tradities.
Met
de noodzakelijk naar binnen gerichte werkwijze is dit het laatste jaar
verwaarloosd.
Daarom
is het goed dat de laatste weken overleg is gevoerd met een aantal organisaties,
waaronder het Anti-Golfoorlog comité, om te komen tot een breed opgezette
demonstratie tegen de oorlogsdreiging in de Golf.
Om
zo ook een tegenwicht te bieden tegen de oorlogstemmingmakerij die ook in
Nederland langzaam maar zeker doorsijpelt.
Deze
demonstratie zal op 15 december in Amsterdam plaatsvinden onder de leuzen
'Geen Oorlog in de Golf' en ‘Haal de oorlogsschepen terug’.
Ik
roep PvdA, D66, IKV en Pax Christi op hun weifelende houding te laten varen en
de demonstratie te ondersteunen.
Groen
Links moet de ambitie hebben tegen heersende opvattingen in een voortrekkersrol
te vervullen.
Een
nauwe band met ontwikkelingen buiten de parlementaire
circuits
is daarvoor van levensbelang.
Een
open partijcultuur is nodig om duizend bloemen te laten bloeien.
Partijgenoten,
congres van GroenLinks, vandaag begint onze toekomst. Laten wij er een goede
start mee maken.