Belastingplan 2003 

 9/10 december 2002

In de Tweede Kamer is bij de financiële beschouwingen een pittig debat gevoerd over de controversialiteit van het belastingplan, dat immers een vertaling van het regeerakkoord was van een kabinet dat demissionair was. Nu is er onlangs in de Senaat een debat met de MP gevoerd over de reikwijdte van het begrip demissionair. Het 'landsbelang' was de term die als een mantra uit de mond van Balkenende de zaal inrolde. Vraag ligt voor de hand: was de afschaffing van het spaarloonregeling in het landsbelang? Was de afschaffing van de fiscale stimulering van het maatschappelijk beleggen in het landsbelang? Is de teruggave van het kwartje van Kok nu in het landsbelang, of de omsmelting in meer asfalt?
Acht jaar paars heeft een -inkomensdenivellerende- lastenverlichting van 13,6 miljard opgeleverd, uiteraard in het landsbelang. Nu is er sprake van een lastenverzwaring van 2,1 miljard. Uiteraard ook in het landsbelang. Het opportunistisch gegoochel met deze term draagt niet bij aan herstel van vertrouwen.

Belastingplan 2003 versus het Belastingplan van de 21ste eeuw

Het is nog maar 1,5 geleden dat de Eerste Kamer het Grote Belastingplan van de 21ste Eeuw van Zalm en Vermeend/Bos goedkeurde. Dat belastingplan was volgens Zalm & Co houdbaar, redelijk, rechtvaardig en robuust. Individualisering en vergroening waren belangrijke trefwoorden. GroenLinks had op een aantal belangrijke punten grote bezwaren tegen dit plan (inkomensdenivellering, forfaitaire vermogensrendementsheffing, verlaging hoogste schijf, ongemoeid laten hypotheerenteaftrek, de enorme lastenverlichtingen). Het huidige belastingplan heeft als trefwoorden: effectiviteit, efficiency, eenvoud, transparantie. 'Groen' en 'rechtvaardig' zijn als kenmerkend trefwoord verdwenen. Evenals 'individualisering'. Hoe verhoudt dit belastingplan 2002 zich tot dat grote belastingplan volgens de staatssecretaris? Waarom worden net ingevoerde maatregelen weer teniet gedaan? Hoe verhoudt zich dat tot de wettelijk vastgelegde evaluatie?

Het sociaal akkoord

Inmiddels is er in het najaarsoverleg een sociaal akkoord gesloten. Ik neem aan dat de staatssecretaris met mij van mening is dat dit akkoord in het landsbelang is? Althans meer dan het regeerakkoord op de betreffende onderdelen? Volgens het FNV (De Waal) is 'het gelukt is een aantal slechte zaken uit het regeerakkoord te repareren.' Zoals de voorlopige handhaving van het spaarloon, zij het dat de maximale inleg omlaag gaat, een eenmalige uitkering voor mensen die langer dan 3 jaar op een minimum zitten, omzetting van 10.000 Melkertbanen in gewone banen en de overige 73.000 Melketiers houden in 2003 hun baan. In de toelichting op de novelle die n.a.v. het sociaal akkoord is uitgebracht en het daaropvolgend wetgevingsoverleg was de financiële vertaling van dat akkoord aan de orde. Zie ik het nu goed dat er 38 miljoen wordt weggehaald bij maatregelen die bestemd waren voor de allerlaagste inkomens, waar een intensivering van 20 miljoen voor de langdurige minima tegenover staat?Het levenslooppakket wordt nu, v.w.b. de financieringsonderdelen uitgesteld tot 1 januari 2004. Regeert het kabinet hier niet over zijn graf heen? Hoe moet dat levenslooppakket nu worden geïnterpreteerd? Enerzijds spreekt het kabinet warme woorden over de 'spitsuur' van het leven (tussen de 30 en 50 jaar) waarin mensen het druk, druk, druk hebben. Anderzijds wordt geklaagd over dat de arbeidsparticipatie in Nederland, gemeten in arbeidsjaren, met 57% internationaal gezien laag is. Dat komt vooral door de vele deeltijdbanen. En fijntjes wordt nog eens opgemerkt dat in vergelijking met de VS de voltijders in Nederland relatief weinig uren werken. Wat wil het kabinet nou eigenlijk? De files van het leven bestrijden door de werkweek verruimen? Net als in het verkeer zal dat alleen maar tot nog meer drukte leiden.

Arbeidsmarkt

Het belastingplan bevat een aantal maatregelen om subsidie op laagbetaalde arbeid, bedoeld om werklozen aan het werk te helpen, -soms gefaseerd- af te schaffen.Het gaat hierbij om de SPAK, de VLW en de toetrederskorting. Hier lijkt de vorige oorlog uitgevochten te worden. In een tijd van krapte op de arbeidsmarkt lijkt er wat voor te zeggen om deze werkgeverssubsidies af te schaffen. Maar in een tijd van oplopende werkloosheid is dat onverstandig. Zeker ook als er een nieuwe groep laagbetaalde werknemers de arbeidsmarkt op gaan: de Melkertiers. Het verdwijnen van deze drie maatregelen werd in het belastingplan 'gecompenseerd' door verhoging van de arbeidskorting. Zo zou de armoedeval worden bestreden, wat mede naar verwachting zou moeten leiden tot een grotere stimulans voor mensen met een uitkering om zich in het spitsuur van het leven te begeven. Zo lang de arbeidskorting niet inkomensafhankelijk is, heeft GroenLinks grote reserves t.a.v. dit middel. In feite heeft deze faciliteit zowel een hoog deadweight-loss als een free-rider effect. Een inkomensafhankelijke arbeidskorting verdient verre de voorkeur.Ook boven een regeling als de SPAK bijv., omdat wij niet blind kunnen zijn voor het effect van deze regeling die immers voor werkgevers aantrekkelijk is omdat het loont wat lager in het loongebouw te gaan zitten, zodat de vermindering op de loonheffing geïnd kan worden. Van de 20.000 arbeidsplaatsen die deze regeling opleverde, kwamen er immers 10.000 via een omzetting van hoger naar lager betaalde banen tot stand.

Koopkrachteffect

Wat is het koopkrachteffect van het belastingplan, inclusief de resultaten van het Najaarsoverleg? De koopkrachtplaatjes bij de novelle laten zien dat de trend van inkomensdenivellering niet wordt gebroken. In veel gevallen blijken de sociale minima er -procentueel- meer op achteruitgaan dat mensen met een minimuminkomen. Een vrij macaber effect van de bestrijding van de armoedeval, dat wellicht deels teniet wordt gedaan door de eenmalige uitkering voor meerjarige minima. Overigens blijft het een doorn in het oog dat het koopkrachtplaatje niet hoger reikt dan twee keer modaal. Conclusie kan niet anders zijn dat dit kabinet er niet in slaagt de denivellerende tendens te keren die met het Grote Belastingplan is ingezet. De vraag is of dat ook de bedoeling van het kabinet is. Zowel LPF als CDA hebben daar in de aanloop naar de verkiezingen wel mooie dingen over gezegd. Hoe ziet de staatssecretaris dit belastingplan in relatie met een door hem in een vorig leven bepleite inkomensherverdeling t.g.v. de laagste inkomens? Afschaffing Zalmsnip zat in regeerakkoord. Maakt dit kabinet daar nog werk van? GroenLinks pleit niet voor afschaffing maar voor het inkomensafhankelijk maken van deze uitkering, zodat deze alleen voor mensen met een laag inkomen beschikbaar komt, waardoor het bedrag ook hoger kan zijn.

Ontgroening

Was vergroening van belastingen nog een van de (weinige, goede) bedoelingen van het Grote Belastingplan, in dit belastingplan wordt er stevig het mes in gezet. Het groen beleggen, de fietsaftrek, de Regulerende Energie Belastingen (REB). Voor de afschaffing van de fiscale stimulering van het groen beleggen heeft de Tweede Kamer een stokje gestoken. Ontluisterend is hoe het aanbod van in Nederland geproduceerde groene stroom ver achterblijft bij de massale belangstelling voor groene stroom van de Nederlandse huishoudens. De nu al decennia lang gehouden pleidooien voor het aanboren van alternatieve energiebronnen zijn slechts mondjesmaat gehonoreerd. Het gevolg daarvan is inkoop van in het buitenland geproduceerde groene stroom; deze landen vullen de eigen energiebehoefte vervolgens aan met fossiele of nucleaire productie. Zo wordt het paard achter de wagen gespannen. Het kabinet ziet dat ook, maar blijft in de marge bezig om duurzame energiewinning te stimuleren. Tegelijkertijd wordt in het regeerakkoord Borssele langer opengehouden.

De REB moet steviger worden ingezet veel meer dan nu de binnenlandse duurzame energieopwekking te stimuleren, o.a. gericht op nieuwe installaties, stimulering kleinschalige zonnecollectoren en een veel ingrijpender energiebesparingsbeleid.

De vorige staatssecretaris Bos was het met ons eens dat de fiscaliteit verdonkergroend moest worden. Scherp blijven kijken of de meest energiezuinige cq milieuvriendelijke cq duurzame producten en technieken worden gestimuleerd. Idem bij het verlenen van certificaten voor groen beleggen. Deelt zijn opvolger dit standpunt? Hoe wordt daar aan gewerkt?

Het schrappen van de voorgenomen regeling m.b.t. Boscertificaten is een veeg teken. Wordt niet te makkelijk gebogen voor kritiek vanuit de Europese Commissie? Hoe is deze kritiek geuit? Hoe ferm is daar tegenin gegaan? Over Europa gesproken: hoe zit het met de druk om de accijzen op vliegtuigkerosine Europees te regelen? Hoe zit het met de progressieve energietarieven voor industriële grootgebruikers van energie? Hoe zit het met het harmonisatietraject in de EU m.b.t. de nationale belastingen?