GroenLinks en de bombardementen op Afghanistan

(De worsteling van GroenLinks)

(gepubliceerd in het Parool van 18 oktober 2001)

Nick Lowe opende zijn fraaie optreden in Paradio maandag jl. met een vers gecomponeerd lied: 'Can there only be peace, if god sits at the conferencetable?' Het lied riep onmiddellijk een intrigerend beeld in mijn hoofd op: god zit met George W. Bush en Osama Bin Laden aan een conferentietafel. Wie moet hij steunen? Beiden roepen hem voortdurend aan en claimen zijn goedkeuring en geloof. De één nam verhuld de verantwoording op zich voor de vreselijke aanslagen op 11 september jl. en heeft nog enkele andere terreurdaden op zijn geweten. De ander vertegenwoordigt een supermacht die de afgelopen 40 jaar een spoor van oorlog en intriges door de wereld heeft getrokken. Van de drie miljoen Vietnamezen die door Amerikaanse chemische wapens zijn vermoord tot de duizenden burgers die in Bagdad en Belgrado geslachtofferd zijn. Van de 20.000 Chilenen die zijn gevallen na de staatsgreep van Pinochet op 11 september 1973, waarbij de CIA hand- en spandiensten heeft verleend, tot de 5000 Panamezen die het leven lieten bij de actie van de VS om dictator Noriega te pakken te krijgen. Het is natuurlijk een retorische vraag. God bestaat niet, mensen moeten problemen zelf zien op te lossen.

GroenLinks heeft vanaf 11 september in de Tweede Kamer geprobeerd om de vele kanten van deze verschrikkelijke gebeurtenis over het voetlicht te krijgen: medeleven, de noodzaak van een beheerste reactie, aandacht voor de voedingsbodem en de context, het erkennen van de noodzaak van een levensvatbare Palestijnse staat, hulp aan de door de Taliban geteisterde Afghaanse bevolking en de bestrijding van het internationale terrorisme.

Maar als er naar militaire middelen gegrepen gaat worden, is de opstelling van GroenLinks al snel een onderwerp van publieke en interne discussie. Het –terecht- niet willen afgeven van een vrijbrief aan de onwetend gehouden Nederlandse regering maakt GroenLinks er bij andere partijen niet populairder op. Nu lijkt me dat de minste zorg die een partij moet hebben. Het controleren van een regering, de eerste taak van een volksvertegenwoordiger, laat zich moeilijk rijmen met het afgeven van vrijbrieven.

Maar het steun geven aan een NAVO-in-oorlog leidt binnen GroenLinks tot commotie. Dat is wel begrijpelijk. Leden en achterban bestaan voor een deel uit pacifisten en anti-militaristen. Het verkiezingsprogramma van GroenLinks erkent het bestaansrecht van de NAVO niet. In het huidige partijprogramma wordt gemeld dat er geen plaats is voor blokorganisaties als de NAVO. In het nieuwe concept-programma wordt de NAVO ‘vervangen door een regionale vredesmacht van de VN.' Maar zolang de NAVO nog bestaat zal GroenLinks ‘per situatie de werkwijze en activiteiten van de NAVO toetsen’. Anders gezegd: de huidige NAVO wordt gedoogd, maar het moet niet te gek worden.

Het bombarderen van Afghanistan is noch doelmatig, noch proportioneel. Het scheppen van militaire voorwaarden om met grondtroepen de mogelijke verantwoordelijken te kunnen oppakken was geen aanvaardbare reden, omdat de verblijfplaats van de verdachten allerminst zeker is. Denkt men nu echt dat Bin Laden de komst van de Amerikanen in zijn tent zit af te wachten? Bovendien: het inzetten van die grondtroepen is vanaf het begin uiterst twijfelachtig gezien de onbekendheid met het bergachtige terrein en de binnenkort invallende winter. De opvatting dat er een schone oorlog gevoerd kan worden zonder dat er onschuldige burgerslachtoffers vallen, moet toch echt naar het rijk der computerspelletjes worden verwezen. Het wegbombarderen van de Taliban om zo de weg vrij te maken voor de Noordelijke Alliantie is evenmin een te verdedigen optie, omdat dit lood om oud ijzer is. De bevolking van Afghanistan heeft al onnoembaar veel geleden de laatste decennia. Een nieuwe oorlog, met alle vluchtelingstromen van dien, voegt daar een nieuw, ellendig hoofdstuk aan toe.

GroenLinks is een pluriforme partij. Waar andere partijen blind achter Bush aanlopen, dan wel een echt debat niet aandurven, discussieert GroenLinks openlijk over dit soort kwesties van levensbelang. De twijfels en dilemma's die bij dit soort conflicten een rol spelen, zitten hopelijk in het hoofd en hart van elk weldenkend mens. Het denken moet niet stil blijven staan. De bombardementspauze die GroenLinks –en andere Groene partijen in Europa-nu voorstelt kan een uitzichtloze situatie voorkomen. Het is een weg die ook Mary Robinson, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, bepleit. Zelfs haar collega Ruud Lubbers, meestal de voorzichtigheid zelve, zette deze week in een gesprek met Europarlementariërs vraagtekens bij de huidige gang van zaken en stelde dat de vraag gelegitimeerd is wat nu eigenlijk het uiteindelijke doel van de luchtaanvallen op Afghanistan is. De regeringsleiders van de Europese Unie, die morgen (vrijdag) in België bijeen komen, zullen dat hopelijk ook inzien. Mede omdat de nu gevormde gelegenheidscoalitie tegen het terrorisme een zeer broze zal blijken te zijn als de bombardementen door gaan, zoals blijkt uit vele reacties uit het Midden-Oosten en de Aziatische Islam-wereld. Die pauze moet het begin zijn van een demilitarisering van het conflict, waarbij de VN de hoofdrol moet gaan spelen in het creëren van een humane situatie in Afghanistan. De strijd tegen het terrorisme kan niet met klassieke militaire middelen worden gewonnen. Zowel het voorkomen van nieuwe aanslagen als het pakken van daders en verantwoordelijken vergt een intelligente, deels nieuw te ontwikkelen aanpak. Maar minstens zo belangrijk is het wegnemen van de voedingsbodem voor een passieve steun aan terrorisme in de ontwikkelingslanden. Het zo levendige anti-amerikanisme wordt vooral gevoed door een schrijnende economische en sociale ongelijkheid op wereldschaal. Dat vereist een westerse internationale politiek die, met de V.S. voorop, het kortzichtige eigenbelang inruilt voor een beleid dat op mondiaal niveau werk maakt van een rechtvaardige verdeling van kennis, inkomen en bezit.